Joannes was een 'conscrit', iemand die gedwongen dienstplicht vervulde in het Franse leger. Napoleon speelde een handig spel met de dienstplicht. Onder de dekmantel van "Liberté, Égalité, Fraternité", de lijfspreuk van de Franse Revolutie, was iedereen gelijkwaardig, en dus kon iedereen opgeroepen worden.
De wet op de conscriptie zorgde voor de inlijving van vele jonge gezonde werkkrachten in het leger van Napoleon. Voor vele arme boerengezinnen was deze dienstplicht een zware financiële belasting. Dit zorgde voor opstandigheden zoals de Boerenkrijg in 1798. Concreet moesten vanaf 1798 alle mannelijke burgers tussen de 20 en 25 jaar zich inschrijven op een lijst (conscriptie). De dienstplicht gold van het 18de tot het 24ste levensjaar. Na het 23ste jaar was men nog tien jaar verplicht bij de burgerwacht, waardoor men nog kon ingezet worden bij binnenlandse onlusten.
Het aantal conscrits werd vastgelegd per kanton. Het systeem van de loting hield in dat de loteling zich naar de hoofdplaats van zijn kanton begaf. Daar moesten ze elk een lot uit een tamboer trekken. Trok men een lager lot dan het contingent, dan werd men opgeroepen. Diegenen met een hoog lot waren vrijgesteld.
Wie een slecht lot trok, maar voldoende middelen bezat, betaalde voor een vervanger. Een plaatsvervanger kostte tussen de 1.000 en de 4.500 Belgische frank. Plaatsvervanging werd via een notariële akte geregeld, bv. om te bepalen wat er gebeurde indien de vervanger deserteerde !
De Fransen maakten het deserteurs bijzonder moeilijk. De deserteur werd veroordeeld, opgespoord en er stond een beloning op zijn hoofd. Daarbij trachtte men het sociaal draagvlak weg te nemen door ánderen te laten boeten in zijn plaats: de ouders moesten de boete betalen, een jongere broer kon niet meer vrijgeloot worden en iemand anders van het dorp, die vrijgeloot was (of de vervanger die zich afgekocht had) moest dan toch dienst doen (want het contingent moest vol zijn). De meeste deserteurs werden dan ook gevat.
Of Joannes een slecht lot getrokken heeft, of dat hij zich liet betalen als vervanger, is onbekend. Op 29.04.1811 vertrok hij als 19-jarige naar het '9° bataillon principal du train d'artillerie' te Vincennes. Dat jaar was slechtst mogelijke tijdstip om in dienst te treden, want in 1812 begon Napoleon de veldtocht naar Rusland, de dodelijkste blunder uit zijn keizerlijke carrière
Napoleon verzamelde zo geruisloos mogelijk een ongelooflijk groot multinationaal leger van 691.500 man, 'La Grande Armée' genoemd. Grote voorraden proviand en materialen werden aangelegd, waardoor het Franse platteland honger leed. Eerst moesten de manschappen - sommigen waren teruggeroepen uit Spanje - helemaal naar het oosten van Polen tot in Vilnius. Op 24 juni 1812 werd de Memel overgestoken en viel Napoleon Rusland binnen. Zijn traditionele manier om zijn troepen 'van het land te laten leven', dat wil zeggen 'al plunderend op te marcheren', faalde echter in Rusland. Napoleon dacht dat het Russische leger zich zou opstellen aan de grens, om het territorium en de eigen bevolking te beschermen. Hij zou dat leger verslaan, en verder van het veroverde land leven. Maar de Russen trokken zich terug en pasten de 'tactiek van de verschroeide aarde' toe: ze vernielden alles wat bruikbaar kon zijn voor Napoleons leger. Boerderijen werden platgebrand, voedsel vernietigd, waterputten vergiftigd. Daarvoor moest het Russische leger de eigen bevolking beroven en verjagen.
Als gevolg van deze tactiek moest het leger van Napoleon gedurende bijna 3 maanden een uitputtende tocht maken in hitte en stof, met schermutselingen (guerrilla), gebrek aan voorraden, en geteisterd door besmettelijke ziekten (tuberculose, vlektyfus, ...). Op 17 augustus 1812 vond een eerste slag plaats bij Smolensk. Op 7 september 1812 was er de bloedige slag bij Borodino, met 30 à 35.000 doden aan Franse zijde en 40 à 45.000 doden bij de Russen. Pas op 15 september 1812 bereikte Napoleon Moskou: veel te laat met de winter in het verschiet. Daarbij gaven de Russen zich niet over. Ze staken op 14 september 1812 Moskou in brand (!!) en trokken zich verder terug. De brand duurde 6 dagen, en daarna hadden de Fransen geen stad, geen overwonnenen, geen beschutting, geen voorraden...
Napoleon aarzelde nog een ganse maand en besliste op 19 oktober 1812 om terug te keren. Te laat: vroeger dan normaal begon een uitzonderlijk strenge winter. Op 6 en 7 november viel een dik pak sneeuw en op 10 november daalde de temperatuur tot -18°C. De Russen lokten nog 2 veldslagen uit: bij Maloyaroslavets en bij Smolensk. Er moesten 2 rivieren overgestoken worden: de Dnjepr en de Berezina. Bij die laatste oversteek werden de gekwetsten en de zwakkeren achtergelaten. Wanneer de overlevenden op 7 december 1812 Vilnius bereikten, was de temperatuur -37°C.
In juni 1812 was de Grande Armée vertrokken met 691.500 man. Bij de terugkeer zes maanden later waren er amper 20.000 overlevenden. Daarnaast hebben de Russen wellicht evenveel verloren. Het is onvoorstelbaar wat de mensheid tijdens de Russische veldtocht geleden heeft. Het is echter nog meer onbegrijpelijk dat Napoleon hiermee kon wegkomen. Hij bleef keizer, en hij bleef oorlog voeren tot aan zijn definitieve nederlaag in 1815 te Waterloo.
Volgens de steekkaarten van Roger Vergaerde over de Conscrits is Joannes Denoo gestorven of krijgsgevangen in 1812 bij de terugtrekking vanuit Moskou. Hij moet dus gestorven zijn tijdens de afschuwelijke terugtocht. Vreselijke gedachte: misschien werd hij wel achtergelaten aan de Berezina...
In het Russische nationale bewustzijn speelt de Russische veldtocht een blijvende rol via de geschiedenisboeken, via de roman 'Oorlog en Vrede' van Tolstoi, via de 'Ouverture 1812' van Tsjaikovski, ... maar ook omdat alles nog eens overgedaan werd door de Duitsers in 1941-1944. Ook voor Hitler was het een kapitale vergissing die zijn ondergang inluidde. Van WO-II hebben we trouwens cijfers aan Russische zijde: 10% van de Russische bevolking werd gedood. Inderdaad onvoorstelbaar.
Stamboom (genealogie/genealogy/généalogie) Lanssens-Denoo: 24.814 personen (individuals, personnes) d.d. 14 februari 2024 - site: http://lanssens.be